تاریخچه مرغ سحر
مرغ سحر نام تصنیف مشهوری است که به خاطر معنای آزادی خواهانه و نثر روان آن در حافظه تاریخی ایرانیان علی الخصوص خوانندگان و هنرمندان عرصه موسیقی ایران جایگاه مهمی را به خود اختصاص داده است.
این تصنیف در کوران حوادث پس از سقوط سلسله قاجار و روی کار آمدن پهلوی سروده شده است. اسماعیل نواب صفا، ترانه سرای مشهور، ناله مرغ سحر ملک‌الشعرا را مربوط به حوادث دوران محمد علی شاه و بستن مجلس شورای ملی و بلاتکلیفی مملکت در لحظاتی بسیار حساس انگاشته است. وی با اشاره به روایتی از زبان موسی نی داود، می افزاید: درغیر این‌صورت، رضاشاه پس از شنیدن این شعر و آهنگ، مجریان آن را مورد محبت قرار نمی داد. هرچند رضاشاه به بازماندگان خودکامگی محمد علی شاهی محبت داشت. وانگهی، از زبان یکی از دو برادر سازنده آهنگ مرغ سحر، می گوید: در واقع ترانه‌ایست که استاد بهار برای مخالفت با رضاشاه سروده است! که این سخن با آن سخن متضاد است.
نخستین اجرای تصنیف مرغ سحر در هفتم تیر ۱۳۰۶، روزنامه ناهید که در زمینه طنز مطالبی را منتشر می‌کرد روی کار آمد. تین روزنامه جشنی به مناسبت آغاز هفتمین سال انتشار خود در باغ اقای سهم دوله بر پا کرد و تصنیف مرغ سحر در دستگاه ماهور را به عنوان اثر طبع یکی از اساتید سخن درآن جشن به صحنه اجرا گماردند. متن شهر این ترانه نیز پیوست اولین شماره سال هفتم این روزنامه شد.
این تصنیف که تازه روی کار آمده، به «مرغ سحر» و یا «ناله مرغ سحر» مشهور شد। هر چند در آن زمان کسی به درستی نمی دانست که ملک شعرا بهار سراینده آن است، اما به علت حجم بالای ادبی آن به مرور نام سراینده از پرده ابهام خارج شد و همه متوجه شدند که بهار، سراینده آن است. در سالیان بعد مرغ سحر با صدای ملوک ضرابی و سپس توسط قمرالملوک وزیری اجرا شد که بی درنگ دل ذهن ها و دل های همه مردم جای پیدا کرد. آهنگ این اثر، در دستگاه ماهور، اثری از مرتضی نی داوود، بارها توسط هنرمندان مختلف ایران اجرا شده است که از جمله می‌توان به اجرای نادر گلچین و همچنین اجرای بدیع با صدا و نوازندگی و گیتار فرهاد مهراد اشاره کرد. یکی از محبوب‌ترین اجراهای این تصنیف از محمدرضا شجریان است که اغلب به خواست مردم مکرراً در کنسرت‌های او به گوش می‌رسد.
----------------------------
12 قمر الملوک وزیری ...
Size: 6.7 Mb Server: Pico.F .......... Download
13 هنگامه اخوان، محمد رضا لطفی (تصویری) ...
Size: 1.3 Mb Server: Pico.F .......... Download
----------------------------
مرغ سحر ناله سرکن، داغ مرا تازه تر کن
ز آه شرربار این قفس را بَرشِکَنُ و زیر و زِبَر کن
بلبل پَر بسته ز کنج قفس درآ، نغمهٔ آزادی نوع بشر سرا
وَز نفسی عرصهٔ این خاک توده را پر شرر کن
ظلم ظالم، جور صیاد آشیانم داده بر باد
ای خدا، ای فـلک، ای طبیعت، شام تاریک ما را سحر کن
نوبهار است، گل به بار است، ابر چشمم، ژاله‌بار است
این قفس، چون دلم، تنگ و تار است
شعله فکن در قفس ای آه آتشین
دست طبیعت گل عمر مرا مچین
جانب عاشق نِگَه ای تازه گل از این، بیشتر کن
مرغ بیدل شرح هجران مختصر، مختصر کن
- بند دوم
عمر حقیقت به سر شد، عهد و وفا بی اثر شد
ناله عاشق، ناز معشوق، هر دو دروغ و بی ثمر شد
راستی و مهر و محبت فسانه شد
قول و شرافت همگی از میانه شد
از پی دزدی، وطن و دین بهانه شد
دیده تر کن!
جور مالک، ظلم ارباب، زارع از غم گشته بی تاب
ساغر اغنیا پر می‌ناب، جام ما پر ز خون جگر شد
ای دل تنگ ناله سر کن، از مساوات صرف نظر کن
ساقی گلچهره بده آب آتشین، پردهٔ دلکش بزن ای یار دلنشین
ناله بر آر از قفس ای بلبل حزین
کز غم تو، سینه من، پر شرر شد، پر شرر شد
بند دوم این تصنیف، بیشتر سیاسی بوده و فقط در اجراهای قدیمی به گوش می‌رسد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر